آشنایی با نوار عصب و عضله

یکی از کاربردی ترین بررسی های تشخیصی که به منظور پی بردن به درستی یا نادرستی عملکرد عصب های بدن انجام می شود، نوار عصب و عضله است. شاید برایتان جالب باشد بدانید که بدن انسان یکی از قوی ترین مولدهای الکتریسیته به شمار می آید. جالب تر این که تولید الکتریسیته مذکور با هدف انتقال پیام ها بین مغز انسان و دیگر اندام های وی صورت می پذیرد.

اگر احساس درد می کنید، فشار را در ناحیه ای از بدن خود احساس می کنید، گرما را در پوست خود حس می کنید و…، همه و همه این ها پیام هایی هستند که از طریق عصب ها از مغز به سایر اندام ها ارسال می شود و بدین ترتیب عصب مربوطه پیام دریافتی را در اندام مورد نظر اجرا می کند!

لازم به ذکر است که دستورات مغز به عصب ها تنها محدود به احساسات فوق الذکر نبوده و سایر اعمال انسان را نیز شامل می شود. برای مثال هرگاه تصمیم گرفتید عضوی از بدنتان را به حرکت درآورید، بدانید که در پشت صحنه این حرکت از جانب مغز شما پیامی مبنی بر حرکت از طریق عصب ها به عضو مورد نظر ارسال شده است.

کلیه پیام هایی که در این محدوده قرار می گیرند، به صورت امواج الکتریکی از مغز ساطع شده و به عضوی از بدن انتقال می یابند. این موضوع شباهت بسیاری به اتفاقاتی دارد که در سیم تلفن صورت می پذیرد!

هنگامی که عصب های موجود در بدن انسان قادر به انجام درست وظایف خود نیستند، انتقال پیام های فوق الذکر از طریق امواج الکتریکی به سایر اندام ها با اختلال مواجه می گردد. گفتنی است که به منظور سنجش شدت، سرعت و سایر ویژگی های امواج الکتریکی جریان یافته در طول عصب روشی تحت عنوان تست الکترودیاگنوستیک وجود دارد که یکی از کاربردی ترین و پر استفاده ترین راه های آن نوار عصب و عضله می باشد. اگر شما هم مایل به اطلاع از اوضاع اعصاب موجود در بدن خود هستید، تست نوار عصب و عضله بهترین گزینه برای شما است.

بیشتر بخوانید: نوار عصب و عضله برای تشخیص ام اس

تست نوار عصب و عضله EMG/NCV

هنگامی که عضلات شما ضعیف هستند و یا درد می‌کنند، یا زمانی که احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی یا هر احساس غیر طبیعی دیگری را در عضلات خود تجربه می کنید، این احتمال وجود دارد که مشکلی در عضلات یا اعصاب شما وجود داشته باشد. اگر می‌خواهید به علت آنچه باعث ناراحتی شما می‌شود برسید، چند تست نوار عصب و عضله پاسخ‌هایی را که می‌خواهید به شما می‌دهد.

آزمایش الکترومیوگرافی یا نوار عضله (EMG) و آزمایش سرعت هدایت عصبی یا نوار عصب (NCV) که اغلب به طور همزمان انجام می‌شود، آزمایش‌های جامع و دقیقی هستند که به پزشک شما کمک می‌کنند آسیب عضلانی یا عصبی را ارزیابی کند.

در طول تست الکترودیاگنوستیک، هر دو EMG و NCV میزان فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب شما را محاسبه می کنند. آنها راه‌حل‌های ضروری هستند که برای دستیابی به آنچه که باعث درد عصبی، نوروپاتی در دست‌ها، نوروپاتی در پاها، یا چندین نوع نوروپاتی خاص دیگر مانند نوروپاتی محیطی دیابتی و پلی نوروپاتی محیطی، در میان تعدادی از شرایط ناتوان‌کننده دیگر می‌شوند، ضروری هستند.

بیشتر بخوانید:

تست نوار عضله چیست؟

الکترومیوگرافی نوعی شیوه ­ی تشخیصی می ­باشد که برای کنترل سلامت عضلات و عصب­های کنترل کننده ­ی آن­ها استفاده می شود. این عصب های کنترل کننده که به آن­ها نورون حرکتی گفته می شود پیام­های الکتریکی که باعث انقباض و شل شدن عضلات می شوند را به آن ارسال می کنند. این تست در واقع سیگنال های الکتریکی ارسال شده توسط اعصاب به عضله را تبدیل به نمودار یا graphs می کند تا پزشک با استفاده از آن ها تشخیص مناسب و علت مشکلات را ارائه دهد.

زمانی که فرد اختلالاتی در کنترل عصب-عضله را نشان می دهد؛ پزشک دستور انجام تست EMG خواهد داد. این نشانه­ ها می توانند شامل حس سوزن سوزن شدن، بی حسی یا ضعف بدون دلیل مفاصل باشند. الکترومیوگرافی به پزشک برای تشخیص اختلالات عضله، عصب و اختلالاتی که اتصال بین عصب-عضله را تحت تاثیر قرار می دهند، کمک می کند. برخی پزشکان به این تست به عنوان ارزیابی الکتریکی نگاه می کنند.

الکترومیوگرافی برای تعیین ناهنجاری های عصبی عضلانی استفاده می شود. تست، سلامت عضلات و سلول های عصبی کنترل کننده این عضلات را ارزیابی می کند. این سلول های عصبی سیگنال های الکتریکی را ارسال می کنند که مسئول انقباض و آرامش عضلات هستند.

نوار عضله چگونه کمک می کند؟

EMG پاسخ عضلات یا فعالیت الکتریکی ناشی از تحریک عصب عضله را اندازه گیری می کند. این آزمایش سیگنال های الکتریکی را به اعداد یا نمودارها تبدیل می کند که به نوبه خود به پزشک کمک می کند تا وضعیت شما را تشخیص دهد.

در صورت مشاهده علائم اختلال عضلانی یا عصبی، پزشک شما آزمایش الکترومیوگرافی را تجویز می کند. این آزمایش علاوه بر کمک به پزشک در تعیین محل خاص آسیب، اطلاعاتی در مورد میزان آسیب عضلانی و یا عصبی ارائه می دهد.

آزمایش EMG برای انواع شرایط پزشکی از نسبتاً ساده مانند سندرم تونل کارپ تا شرایط پیچیده تر مانند ALS استفاده می شود.

علت انجام الکترومیوگرافی

علت انجام این تست برای تشخیص مشکلات عصبی عضلانی افراد است  و در مواردی که فرد علائمی مشابه موارد زیر را گزارش می دهد:

• گز گز شدن اندام
• بی حسی

• ضعف عضله
• درد و گرفتگی عضلات

• فلج
• تیک های عضلانی

برای تشخیص دلیل اصلی ایجاد این مشکلات تست EMG می تواند کمک کننده باشد. با وجود دردناک بودن این تست، به علت سهولت دسترسی و سرعت انجام آن، جز تست هایی می باشد که برای این مشکلات بیش از سایرین توصیه می گردد. دلایل احتمالی این مشکلات فرد می تواند موارد زیر باشد:

• مشکلات عضلانی مثل تحلیل عضلانی muscular dystrophy
• اختلالاتی مثل میاستنی گراویس که باعث می شوند عصب در ارسال پیام به عضلات دچار اشکال شود
• رادیکولوپاتی  (مشکلات اعصاب ستون فقرات که به علت فشار وارده بر یک اعصاب ایجاد می شود)
• سندروم تونل کارپل که سبب می شود مشکلاتی در اعصاب محیطی ایجاد شود. اعصاب محیطی عصب هایی هستند که خارج از نخاع قرار دارند.
• مشکلات و بیماری های اعصاب مثل ALS یا تحلیل پیش رونده اعصاب جانبی که اعصاب مغزی را تحت تاثیر قرار می دهد.

الکترومیوگرافی-یا-نوار-عضله

اقدامات قبل از الکترومیوگرافی

قبل از هر اقدامی پزشک را از داروهایی که از قبل مصرف می کنید مطلع سازید. در صورتی که مشکلات بند آمدن خون دارید یا از دستگاه ضربان ساز استفاده می کنید ممکن است قادر به دادن تست EMG نباشید. قبل از انجام تست الکترومیوگرافی بهتر است اقدامات بعدی را انجام دهید:

• سه ساعت قبل از انجام تست دخانیات مصرف نکنید.
• دوش بگیرید تا چربی سطحی پوست از روی آن پاک شود و از کرم ها و لوسیون های بعد از حمام استفاده نکنید.
• لباس راحتی بپوشید تا با انجام تست تداخل نداشته باشد زیرا ممکن است در حین انجام تست یا قبل از آن لازم باشد تعویض لباس انجام دهید.

بیشتر بخوانید: هزینه نوار عصب و عضله

چه اتفاقی در طول تست الکترومیوگرافی رخ می دهد؟

ابتدا باید روی تخت دراز کشیده و پزشک ممکن است از شما بخواهد در وضعیت های مختلفی قرار بگیرید. دو بخش  در تست EMG وجود دارد که حائز اهمیت است: مطالعه­ی عملکرد عصب و سوزن EMG (EMG needle)

مطالعه­ی عملکرد عصب اولین بخش اجرای تست می باشد. در این مرحله حسگرهای کوچکی روی سطح پوست قرار می دهند تا توانایی اعصاب در ارسال پیام های الکتریکی به عضلات را بسنجند. بخش دوم انجام تست شامل  بخش سوزن EMG می باشد که وظیفه­ی آن نیز سنجش ارسال سیگنال های الکتریکی است. با این تقاوت که در این بخش سوزن EMG مستقیما به داخل عضله فرو رفته و حسگرها را به آن وارد می کند تا فعالیت عضلات حین انقباض و انبساط ثبت شود.

مطالعه ی عملکرد اعصاب در بخش اول تست صورت می گیرد و پزشک حسگرهای مورد نظر را روی بخشی که علائم مورد نظر مشاهده شده یا توسط بیمار گزارش شده است، قرار می دهد. این حسگرها میزان تعامل و ارتباطات عصبی-عضلانی را می سنجند. پس از پایان تست الکترودها از روی پوست برداشته می شوند.

بعد از مطالعه­ی کارکرد عصب ها، پزشک ناحیه ی مورد نظر را ضد عفونی کرده و بی حس می کند. سپس از یک سوزن برای انتقال الکترود ها به داخل عضله استفاده می کند. در حین فرو بردن سوزن فرد ممکن است احساس درد و ناراحتی کمی را تجربه کند که طبیعی است. این الکترودها نیز فعالیت عضله را ثبت می کنند و پس از پایان تست از عضله خارج می شوند. تمام حسگرهای الکترونیکی فعالیت عصب و عضلات را ثبت کرده و تبدیل به نموداری می کنند که به وسیله­ی آن پزشک علت مشکل را تشخیص دهد.

آزمایش الکترومیوگرافی معمولا بین 30 تا 60 دقیقه طول می کشد. طول این روش به شرایط مورد آزمایش و نتایج آزمایش بستگی دارد.

خطرات الکترومیوگرافی چه هستند؟

این تست جز مواردی است که عوارض آن بسیار کم می باشند و در مجموع خطرات الکترومیوگرافی بسیار ناچیز هستند هر چند، در ناحیه‌ای که ارزیابی در آن صورت گرفته احساس درد کم و سوزش به علت ورود سوزن EMG داشته باشید. احساس سوزش بدن ممکن است تا چند روز پس از اتمام تست ادامه داشته باشد اما با داروهای مسکن مثل ایبوپروفن کاهش می یابد.

در موارد نادر فرد در محل زدن سوزن EMG  دچار کبودی، گز گز و التهاب می شود که در مواردی با بیشتر شدن درد و التهاب باید پزشک را در جریان بگذارید.

بیشتر بخوانید: نوار عصب و عضله دست

تفسیر نتایج الکترومیوگرافی

در برخی موارد پزشک بلافاصله پس از اتمام ارزیابی نتایج آن را با شما در میان می گذارد و در برخی موارد دیگر، پزشک دیگری درخواست EMG داده است که ایشان راجع به نتایج تست با شما صحبت خواهد کرد. در صورتی که الکترومیوگرافی فعالیتی را در حین استراحت عضلات در آن ها نشان داد احتمال وجود موارد زیر وجود دارد:

• نوعی اختلال ماهیچه و عضلات
• اختلالی که عصب متصل به عضله را دچار آسیب کرده است
• التهاب ناشی از نوعی آسیب وارده
• در صورتی که تست EMG در حین انقباض عضلات فعالیت الکتریکی غیرعادی را نشان دهد در آن صورت فرد ممکن است دچار مشکلات بیرون زدگی دیسک، مشکلات عصب مثل ALS (بیماری پیش رونده تخریب اعصاب ۱۲ گانه‌ی مغزی) یا سندروم تونل کارپل باشد.

بسته به نتیجه‌ی تست الکترومیوگرافی، نهایتا ارزیابی ها و تست‌های تکمیلی صورت می گیرد و روند درمانی در مواردی که امکان پذیر است، آغاز می شود.

آیا آزمایش EMG دردناک است؟

آزمایش عصب EMG ممکن است در دو بخش انجام شود. در حالی که هر دو ممکن است منجر به مقدار کمی ناراحتی شوند، اما آنقدر ناچیز است که اکثر بیماران بدون نیاز به هیچ گونه داروی درد تحت این روش قرار می گیرند.

دو روش انجام تست EMG عبارتند از:

• معاینه سوزن برای آزمایش عضله – سوزن های بسیار نازکی در چندین عضله قرار می گیرند. هر سوزن دارای یک الکترود میکروسکوپی است که سیگنال‌های طبیعی و غیرطبیعی صادر شده توسط عضله را اندازه‌گیری می‌کند.

• مطالعه نوار عصب – شوک های الکتریکی کوچک برای تحریک اعصاب در چندین نقطه مختلف استفاده می شود. با فعال کردن این اعصاب می توان عملکرد آنها را ارزیابی کرد. بیایید این تست را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم.

تست NCV چیست؟

تست سرعت هدایت عصبی (NCV) برای تشخیص آسیب و اختلال عملکرد عصبی استفاده می شود. این روش که به عنوان آزمایش نوار عصب نیز نامیده می شود، سرعتی را که سیگنال های الکتریکی از طریق اعصاب محیطی شما عبور می کنند را محاسبه می کند.

سیستم عصبی محیطی شبکه ای از اعصاب حرکتی و حسی است که مغز و نخاع را به بقیه بدن متصل می کند. این اعصاب خارج از مغز شما و در امتداد نخاع شما قرار دارند. آنها علاوه بر اینکه به شما کمک می کنند تا بر عضلات خود کنترل داشته باشید، به شما کمک می کنند تا حواس را نیز تجربه کنید. در حالی که اعصاب سالم سیگنال‌های الکتریکی را سریع‌تر و با سرعت بیشتری انتقال می‌دهند، اعصاب آسیب‌دیده به بهترین شکل خود عمل نمی‌کنند.

دلایل استفاده از نوار عصب

دلایل متعدد و متنوعی برای استفاده از نوار عصب وجود دارد که در ادامه به معرفی آن ها خواهیم پرداخت.

• گاهی بروز التهابات عصبی در بیماری هایی نظیر دیابت زمینه ظهور علائمی مشابه علائم دیسک را ایجاد می نماید. در چنین حالتی جراحی دیسک ضمن عدم اثرگذاری درست و مناسب، ممکن است اوضاع را از آنچه که هست، بدتر کند. در این شرایط بررسی نوار عصب و عضله می تواند نقش قابل توجهی در افتراق حالات مذکور داشته باشد.
• جالب و در عین حال لازم است بدانید که نوار عصب تنها محل درگیری عصب را نشان نمی دهد، بلکه شدت آسیب وارده به اعصاب مورد نظر را نیز مشخص کرده و از این طریق نقش قابل توجهی در تصمیم گیری پزشک مبنی بر استفاده از جراحی و یا به کارگیری روش های غیر جراحی ایفا می کند.
• یکی از اصلی ترین دلایلی که بیماران را وادار به مراجعه به کلینیک های تست نوار عصب و عضله می کند، وجود ضایعاتی در دیسک گردن و کمر می باشد. نوار عصب و عضله یکی از کاربردی ترین روش ها در تشخیص و درمان مشکلات دیسک گردن و کمر محسوب می شود.

نوار عصب چگونه کمک می کند؟

با انجام آزمایش NCV، پزشک شما قادر خواهد بود تشخیص دهد که آیا شما از آسیب به فیبر عصبی یا ضربه وارد شده به میلین، که از بافت چربی است که از سلول‌های عصبی شما محافظت می‌کند، رنج می‌برید. به علاوه، این آزمایش همچنین به پزشک شما این امکان را می دهد که بین یک اختلال عصبی و آسیب عصبی که ماهیچه ها را مختل می کند، تمایز قائل شود.

تشخیص دقیق وضعیت شما جزء یک دوره درمانی خاص است، به همین دلیل ضروری است که پزشک شما تمایزات فوق را انجام دهد.

شرایط تشخیص داده شده با نوار عصب

آزمایشات الکترومیوگرافی و هدایت عصبی برای تشخیص شرایط مختلف ضروری هستند، از جمله:

• آسیب اعصاب محیطی
• آسیب عصب صورت
• آسیب عصبی در گردن، یعنی رادیکولوپاتی دهانه رحم
• آسیب عصبی در شانه
• آسیب عصبی در بازو
• آسیب عصبی در دست، یعنی سندرم تونل کارپال
• آسیب عصب اولنار
• آسیب عصبی در کمر، یعنی رادیکولوپاتی کمری
• آسیب عصب سیاتیک
• آسیب عصبی در پا
• آسیب عصبی در پا
• آسیب عصب دیابتی

علائم:

تست‌های EMG/NCV پزشکان را قادر می‌سازد تا علت گرفتگی عضلات، ضعف در اندام‌ها، مشکلات مربوط به ستون فقرات که منجر به بی‌حسی و یا احساس سوزن سوزن شدن می‌شوند و مجموعه‌ای از بیماری‌های ناتوان‌کننده دیگر را تشخیص دهند.

اگر هر یک از علائم زیر را تجربه کنید، ممکن است پزشک شما یک آزمایش جامع EMG یا فقط یک آزمایش NCV را تجویز کند:

• بی حسی، از جمله بی حسی دیابت
• کاهش حس
• احساس سوزن سوزن شدن مداوم
• احساس سوزش یا تشعشع درد
• اسپاسم یا ضعف عضلانی
• مشکل در انجام فعالیت های روزمره مانند بستن دکمه های لباس، دست زدن به اشیا یا راه رفتن
• گردن درد
• درد شانه
• کمر درد
• درد/بی حسی بازو
• پا درد / بی حسی
• نوروپاتی محیطی

از آنجایی که این تست‌های الکترودیاگنوستیک به تشخیص بسیاری از شرایط کمک می‌کنند، در اصل، ما را قادر می‌سازند تا برنامه‌های درمانی بسیار سفارشی و جامعی را طراحی کنیم که مشتریانمان را در مسیر بهبودی قرار دهد. و با تسکین درد عصبی، آنها از کیفیت زندگی بهتری نیز بهره مند می شوند.

انواع نوار عصب و عضله

تست های نوار عصب و عضله در بررسی های الکترودیاگنوستیک شامل دو تست می باشد. در ادامه به معرفی این دو تست می پردازیم:

• الکترومیوگرافی یا EMG که ان را تحت عنوان نوار عضله نیز نامگذاری می کنند.
• مطالعه هدایت عصبی یا NCS که آن را تحت عنوان نوار عصب نیز نامگذاری می کنند.

استفاده از تست های الکترودیاگنوستیک در بیماری هایی نظیر بیماری های زیر رایج است:

• سندرم کارپال تونل
• سندرم فشار به عصب آلنا در مچ
• بررسی سیاتیک دردهای تیر کشنده از گردن به دست
• بررسی اثرگذاری دیابت بر روی عصب ها
• بررسی آسیب وارد شده در اثر ضربه به اندام ها
• …

لازم به ذکر است که نوار عصب و عضله از دقت چندان بالایی برخوردار نبوده و گاهی ممکن است وجود مشکل در عصب های بیمار را حتی در صورت وجود مشخص نکند. نکته قابل توجه در این زمینه این است که انجام تست نوار عصب و عضله باید حتما به متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی و مغز و اعصاب سپرده شود تا بتوان به نتیجه به دست آمده اطمینان داشت.

کاربرد نوار عصب و عضله

همان گونه که پیش تر اشاره کردیم، تست نوار عصب و عضله یکی از کاربردی ترین روش های موجود برای تشخیص وجود مشکل در اعصاب می باشد. این تست را در درمان بیماری های مختلفی نظیر سندرم تونل کارپ، سندرم خروجی قفسه سینه، گیر افتادن عصب اولنار، دردهای ناشی از مشکلات دیسک، احساس مور مور، گز گز و بی حسی در اندام ها، بررسی وضعیت بهبود دیسک گردن و کمر و… مورد استفاده قرار می دهند.

در بسیاری از موارد دیده شده است که یک دیسک موجب بروز بیماری کمردرد در برخی از افراد شده است. اما با گذشت زمان این مشکل بهبود یافته و فرد به حالت عادی برگشته است. ولی پس از گذشت مدتی مجددا مشکل مذکور شروع و فرد با دردهای شدیدی رو به رو شده است. در چنین مواردی می توان با استفاده از تست نوار عصب مشخص نمود که این درگیری یک درگیری جدید است یا همان مشکل قدیمی است که دوباره عود کرده است.

تست نوار عصب و عضله؛ تستی با در خفیف

همان گونه که می دانید، احساس درد تجربه ای شخصی بوده و ممکن است در حالی که یک موضوع برای شما بسیار دردناک به نظر برسد، همان چیز برای دوستتان فاقد درد باشد. درد ناشی از نوار عصب نیز چنین است. بسیاری از افراد بر این باورند که درد ناشی از نوار عصب بسیار خفیف و گاهی قابل چشم پوشی است. در صورتی که با انجام این تست دچار درد شدید، حتما موضوع را با پزشک انجام دهنده آزمون در میان بگذارید.

لازم به ذکر است که توقف جریان تست نوار عصب در موارد بسیار نادری به علت بروز درد شدید و غیر قابل تحمل اتفاق می افتد. بنابراین از درد این تست نترسید و در صورت احساس نیاز حتما آن را انجام دهید.